Kapitał obrotowy netto

Długofalowym celem zarządzania kapitałem obrotowym netto powinno być maksymalizowanie korzyści osiąganych przez właścicieli przedsiębiorstwa.

Zarządzanie kapitałem obrotowym netto należy do jednego z ważniejszych obszarów decyzji finansowych, które mają służyć maksymalizacji sprzedaży oraz utrzymywaniu optymalnego poziomu płynności finansowej. Sprawne zarządzanie kapitałem obrotowym netto powinno:

  • zmierzać do optymalizacji wielkości i struktury aktywów bieżących z punku widzenia minimalizacji kosztów utrzymania tych aktywów,
  • prowadzić do kształtowania struktury źródeł finansowania tych aktywów, sprzyjającej minimalizacji kosztów ich finansowania, a tym samym maksymalizacji zysku przedsiębiorstwa1.

Kapitał obrotowy netto zwany jest również kapitałem pracującym (z ang.: working capital). W najszerszym ujęciu jest równoznaczny z aktywami obrotowymi przedsiębiorstwa. Tak określony kapitał obrotowy jest nazywany kapitałem obrotowym brutto. Natomiast kapitał obrotowy netto stanowi wartość aktywów bieżących pomniejszoną o pasywa bieżące. Jest to zatem kapitał finansujący tylko tę część aktywów bieżących, która nie została sfinansowana pasywami bieżącymi. Pojęcia kapitału obrotowego brutto i netto nie są tożsame z pojęciem kapitału, tworzącego element pasywów jednostki gospodarczej. Kapitał obrotowy netto stanowi część aktywów bieżących, które mogą być zaangażowane w bieżącą działalność przedsiębiorstwa. Kapitał ten pełni funkcję płynnej rezerwy, która może być przeznaczona na zaspokojenie zapotrzebowania na środki niezbędne do zapewnienia płynności bieżącej działalności przedsiębiorstwa2.

Kapitał obrotowy netto może być wyliczony w ujęciu kapitałowym, jako różnica kapitału stałego (kapitału własnego i długoterminowego obcego) i majątku stałego (długookresowego), służąca do finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa:

kapitał stały [minus] aktywa stałe

Oraz w ujęciu majątkowym, jako różnica pomiędzy aktywami i pasywami bieżącymi:

aktywa bieżące [minus] pasywa bieżące

Wyliczony w takiej konstrukcji może być odczytany, jako nadwyżka majątku bieżącego nad zobowiązaniami bieżącymi. Kapitał obrotowy netto stanowi swoisty bufor bezpieczeństwa, ułatwiający zachowanie płynności finansowej przedsiębiorstwa. Jest wykorzystywany w celu zmniejszenia ryzyka wynikającego z finansowania środków obrotowych.

Schemat 1. Kapitał obrotowy netto

Kapitał obrotowy netto
Opracowano na podstawie: E. Nowak, Analiza sprawozdań finansowych, PWE, Warszawa 2014, s. 229.

Wysokość kapitału obrotowego netto powinna zaspokajać jego zapotrzebowanie przedstawione w punkcie 1. Ostatecznie o jego wysokości bardziej lub mniej świadomie decyduje kierownictwo przedsiębiorstwa, poprzez przyjętą politykę finansowania działalności bieżącej. Źródłem kapitału obrotowego netto (patrz schemat nr 2) może być kapitał długoterminowy niezwiązany z finansowaniem majątku stałego (długookresowego):

  • kapitał własny,
  • długoterminowe pożyczki i kredyty bankowe,
  • inne zobowiązania długoterminowe.

Schemat 2. Źródła pochodzenia kapitału obrotowego netto

Źródła pochodzenia kapitału obrotowego netto
Opracowanie własne na podstawie: Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, M. Sierpińska, D. Wędzki, PWN, Warszawa 1997, s. 104-105

Z analizy schematu nr 2 widać, że:

  1. Kapitał obrotowy netto jest w pełni finansowany z kapitałów własnych.
  2. Kapitał obrotowy netto jest częściowo finansowany ze zobowiązań długoterminowych i częściowo z kapitałów własnych.
  3. Całość kapitału obrotowego netto jest finansowana ze zobowiązań długoterminowych.
  4. Całość kapitału obrotowego netto jest finansowana ze zobowiązań długoterminowych. Również część aktywów stałych finansowana jest ze zobowiązań długoterminowych.
  5. Ujemna wartość kapitału obrotowego netto. Całość aktywów bieżących finansowana jest ze zobowiązań bieżących, a to oznacza, że w przedsiębiorstwie nie występuje kapitał obrotowy netto.

1. Kapitał obrotowy netto – ujęcie kwotowe

1. Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto:

aktywa bieżące [minus] inwestycje krótkoterminowe [minus] zobowiązania bieżące nieoprocentowane

Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto (kapitał pracujący), odpowiada tej części bieżących potrzeb finansowych przedsiębiorstwa, które wynikają z jego bieżącej działalności operacyjnej i nie zostały pokryte przez bieżące zobowiązania terminowe – bez kredytów krótkoterminowych. Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto nie może być rozpatrywane przy zupełnym pominięciu poziomu środków pieniężnych i innych inwestycji krótkoterminowych. Do bieżącego regulowania zobowiązań służą w przedsiębiorstwie przede wszystkim środki pieniężne i dopiero w wyniku ich braku, przedsiębiorstwo sięga po kredyty i pożyczki krótkoterminowe (założono, że oprocentowanie depozytów i inny krótkoterminowych papierów wartościowych jest niższe, niż oprocentowanie kredytów)3. Zapotrzebowanie to zostało wyliczone, jako część aktywów bieżących, po odjęciu inwestycji krótkoterminowych i zobowiązań bieżących nieoprocentowanych.
Do zobowiązań bieżących nieoprocentowanych zostały zaliczone:

  • zobowiązania krótkoterminowe wobec jednostek powiązanych i pozostałych z tytułu dostaw i usług w okresie wymagalności do 12 miesięcy,
  • inne zobowiązania krótkoterminowe wobec jednostek powiązanych,
  • inne zobowiązania finansowe wobec jednostek pozostałych,
  • zobowiązania wekslowe,
  • z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych,
  • z tytułu wynagrodzeń,
  • inne zobowiązania wobec jednostek pozostałych,
  • fundusze specjalne.

Wysokość zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto (ZKON) będzie znacznie zróżnicowana w zależności od długości cyklu kasowego (konwersji gotówki), uwalniającego płynne środki zamrożone w zapasach i należnościach. W związku z czym, w praktyce będą występować różne sytuacje dotyczące zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto (KON). przedstawione na schemacie nr 3:

Schemat 3. Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto

Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto
Opracowanie własne na podstawie: M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 1997, s. 85-89.
  1. KON=ZKON; ŚP=0; KK=0. Wysokość kapitału obrotowego netto jest wystarczająca do zaspokojenia bieżących potrzeb. W przedsiębiorstwie nie występują kredyty krótkoterminowe (KK) i środki pieniężne (ŚP). Wszystkie zobowiązania regulowane są ściąganymi należnościami.
  2. KON<ZKON; ŚP=0; KK>0. Wysokość kapitału obrotowego netto jest niewystarczająca. Przedsiębiorstwo musi korzystać z kredytu krótkoterminowego (ZKON=KO+KK). W przedsiębiorstwie nie występują środki pieniężne.
  3. KON<ZKON; ŚP=0; KK>0; ZP>0. Wysokość kapitału obrotowego netto jest niewystarczająca. Przedsiębiorstwo musi korzystać z kredytu krótkoterminowego oraz częściowo finansować zapotrzebowanie z przeterminowanych zobowiązań (ZKON=KO+KK+ZP). W przedsiębiorstwie nie występują środki pieniężne.
  4. KON>ZKON; ŚP>0; KK=0. Wysokość kapitału obrotowego netto jest wystarczająca i finansowana w własnych zasobów (bez kredytów długoterminowych). Przedsiębiorstwo posiada środki pieniężne do regulowania bieżących zobowiązań, co pozwala na pominięcie kredytów krótkoterminowych4.

Determinanty zmian zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto:

  • wydłużenie terminów płatności klientom skutkujące wzrostem wartości należności,
  • skrócenie terminów zobowiązań przez dostawców, co wpłynie na ich obniżenie,
  • wzrost wartości sprzedaży zmuszający do powiększenia stanu zapasów materiałów i towarów.

2. Wskaźnik pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto:

kapitał obrotowy netto
—————————————————————————- x 100
zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto

Jeżeli wysokość kapitału obrotowego netto pokrywa w pełni zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto, to wartość tego wskaźnika jest większa od 100%. W przeciwnym razie, wartość tego wskaźnika jest mniejsza od 100% i oznacza to niedobór kapitału obrotowego netto. Wskaźnik ten charakteryzuje się wysoką dynamiką zmian w czasie i wyznacza strategię finansowania majątku bieżącego. Wyższe dodatnie odstępstwa od poziomu 100% oznaczają strategię konserwatywną, ujemne agresywną, a poziom w okolicach 100% oznacza strategię umiarkowaną.

3. Nadwyżka kapitału obrotowego netto:

kapitał obrotowy netto [minus] zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto

Wskaźnik ten przedstawia wartościowe ujęcie zaspokojenia zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto. Dodatnia wartość tego wskaźnika (o ile występuje) informuje o stopniu zabezpieczenia finansowego bieżącej działalności bieżącej i konserwatywnej strategii finansowania działalności bieżącej. W przeciwnym razie, informuje o braku nadwyżki kapitału obrotowego netto i pojawia się w niedoborze.

4. Niedobór kapitału obrotowego netto:

zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto [minus] kapitał obrotowy netto

Niedobór kapitału obrotowego netto jest różnicą pomiędzy wartością zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto i kapitałem obrotowym netto. Zgłaszane zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto informuje o niedoborze kapitału obrotowego netto i agresywnej strategii finansowania działalności bieżącej. Brakująca część niedoboru kapitału obrotowego netto może być zaspokojona ze środków pieniężnych, lub z kredytów krótkoterminowych.

5. Środki pieniężne i inne aktywa pieniężne:

Bilans .B.III.c

Wartość środków pieniężnych i innych aktywów pieniężnych pobrana z bilansu przedsiębiorstwa.

6. Stopień pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto przez środki pieniężne:

niedobór kapitału obrotowego netto + środki pieniężne i inne aktywa pieniężne

Wartość wskaźnika przekraczająca zero informuje o ilości dni, które są zabezpieczone przez środki pieniężne i inne aktywa pieniężne. W przeciwnym razie, wartość tego wskaźnika wynosi zero i oznacza, że całe zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto zostało zaspokojone przez wartość kapitału obrotowego netto. Jeżeli zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto zgłasza zapotrzebowanie w wysokości przekraczającej stan tego kapitału, wówczas niezaspokojoną wartość pokrywa się ze środków pieniężnych i innych aktywów pieniężnych. Jeżeli zapotrzebowanie to wciąż jest niezaspokojone, wówczas przedsiębiorstwo zmuszone jest do zaciągnięcia kredytów krótkoterminowych, w celu zaspokojenia zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto i pojawia się pozostały niedobór kapitału obrotowego netto.

7. Pozostały niedobór kapitału obrotowego netto w zł:

niedobór kapitału obrotowego netto [minus] stopień pokrycia przez środki pieniężne

Pozostały niedobór kapitału obrotowego netto jest różnicą pomiędzy zgłaszanym niedoborem i dostępnymi środkami pieniężnymi. Oznacza to, że przedsiębiorstwo jest zmuszone zaspokoić zgłaszane zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto z innych źródeł (np. z kredytów krótkoterminowych).

Na schemacie nr 4 przedstawiono trzy możliwe warianty zarządzania finansowaniem aktywów bieżących.

Schemat 4. Strategie finansowania aktywów bieżących

Strategie finansowania aktywów bieżących
Opracowano na podstawie: J. Czekaj, Z. Dresler, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw – Podstawy teorii, PWN, Warszawa 2002, s. 160.

Strategia konserwatywna polega na finansowaniu majątku obrotowego netto (aktywów bieżących) za wykorzystaniem stałych źródeł finansowania (kapitału stałego) – nawet w okresach pozasezonowych. W konsekwencji oznacza to, wyższe koszty obsługi tego kapitału i w efekcie niższy poziom zysku. Przedsiębiorstwa utrzymujące wysoki poziom kapitałów stałych charakteryzują się wysokim stopniem bezpieczeństwa płynności finansowej, co w konsekwencji rzutuje na niższy poziom rentowności.

Strategia agresywna jest przeciwieństwem strategii konserwatywnej. W tym wypadku tylko niewielka część aktywów bieżących jest finansowana z kapitałów stałych, lub całość aktywów bieżących jest finansowana ze zobowiązań bieżących i kredytów krótkoterminowych (nie występuje kapitał obrotowy netto, lub występuję w niewystarczającej ilości). Strategia agresywna ta charakteryzuje się stosunkowo niskimi kosztami finansowania majątku, lecz obarczona jest wyższym ryzykiem utraty płynności finansowej.

Strategia umiarkowana wyróżnia się pośrednim utrzymywaniem kapitału obrotowego netto. Oznacza to, że aktywa bieżące są tylko częściowo finansowane z kapitału stałego, a w okresach sezonowych przedsiębiorstwo wykorzystuje bieżące zobowiązania, lub kredyty krótkoterminowe w celu wsparcia finansowania aktywów bieżących. W konsekwencji oznacza to, że poziom płynności finansowej podlega wahaniom w zależności okresu. W sezonie poziom płynności finansowej będzie niższy, a w okresach pozasezonowych wyższy. W ślad za tym koszty finansowania kapitałów będą wzrastały, bądź malały, podobnie jak ryzyko.

Nie ulega wątpliwości, że dobór strategii finansowania aktywów bieżących będzie leżał w indywidualnej kwestii każdego właściciela przedsiębiorstwa i jego awersji do ryzyka. Wraz ze wzrostem ryzyka będzie wzrastał zysk i odwrotnie. Drugą kluczową kwestią będzie specyfika branży w której działa dane przedsiębiorstwo i specyfika jego działalności. Oznacza to, bardzo indywidualny dobór strategii finansowania działalności bieżącej.

2. Kapitał obrotowy netto – ujęcie cykliczności

1. Cykl kapitału obrotowego netto w dniach obrotu:

kapitał obrotowy netto x ilość dni w okresie
—————————————————————————-
przychody ze sprzedaży

Wskaźnik cyklu kapitału obrotowego netto w dniach obrotu informuje o ilości dni, na które jest zabezpieczenie w postaci kapitału obrotowego netto. Otrzymaną wartość wskaźnika należy porównać z wartością wskaźnika cyklu kasowego (konwersji gotówki). Dodatnia wartość z różnicy porównanych wskaźników będzie oznaczać nadmiar kapitału obrotowego netto, zaś wartość ujemna jego niedobór i konieczność zabezpieczenia ewentualnych braków przez środki pieniężne, lub kredyt krótkoterminowy. „Przy zwiększeniu sprzedaży poziom kapitału obrotowego netto zmniejszy się w relacji do tej sprzedaży. Jeśli proporcjonalnie do obrotu nie zwiększy się kapitału obrotowego netto, to przy danej polityce finansowej powstaje niebezpieczeństwo utraty płynności finansowej”5.

2. Wskaźnik pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto:

kapitał obrotowy netto
—————————————— x 100
cykl kasowy

Wskaźnik ten przedstawia procentowe zabezpieczenie zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto. Oznacza to, że optymalny poziom tego wskaźnika powinien być racjonalny i oscylować w okolicach 100%. Wyraźnie dodatnie przekroczenia granicy 100% w długim okresie czasu, mogą oznaczać konserwatywną strategię finansowania działalności bieżącej, a ujemne agresywną. Ze względu na jego dużą zmienność, podążającą wraz ze zmieniającą się wartością sprzedaży. Wysokość tego wskaźnika powinna być stale kontrolowana i ściśle dostosowana do zmieniających się warunków sprzedaży, otoczenia i koniunktury gospodarczej.

3. Nadwyżka kapitału obrotowego netto w daniach:

cykl kapitału obrotowego netto [minus] cykl kasowy

Wskaźnik ten informuje o ilości dni, na które kapitał obrotowy netto przewyższa zgłoszone przez cykl kasowy zapotrzebowanie. W przeciwnym razie, informuje o braku nadwyżki kapitału obrotowego netto. Ze względu na jego dużą zmienność, podążającą wraz ze zmieniającą się wartością sprzedaży. Wysokość tego wskaźnika powinna być racjonalna, stale kontrolowana i ściśle dostosowana do zmieniających się warunków sprzedaży, otoczenia i koniunktury gospodarczej.

4. Niedobór kapitału obrotowego netto w daniach:

cykl kasowy [minus] cykl kapitału obrotowego netto

Wskaźnik informuje o ilości dni, na które brakuje kapitału obrotowego netto. Niedobry kapitału obrotowego negatywnie wpływają na płynność finansową, lecz przyczyniają się do poprawienia rentowności. W konsekwencji oznacza to, że utrzymywanie optymalnego poziomu kapitału obrotowego netto rozgrywa się w obszarze zysk/ryzyko.

5. Wskaźnik cyklu środków pieniężnych w dniach:

środki pieniężne x ilość dni w okresie
—————————————————————————-
przychody ze sprzedaży

Wskaźnik cyklu środków pieniężnych informuje o ilości dni, na które wystarcza środków pieniężnych i innych aktywów pieniężnych. Czyli najbardziej płynnych zasobów pieniężnych w przedsiębiorstwie. Im dłuższy jest ten okres, tym większe bezpieczeństwo utrzymania natychmiastowej płynności finansowej oraz możliwości wykorzystania nadarzających się okazji rynkowych. Ewentualna nadwyżka środków pieniężnych może zostać zagospodarowana do finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa, celem pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż podobnie, jak we wskaźniku cyklu kapitału obrotowego netto. Przy zwiększeniu wartości sprzedaży, poziom środków pieniężnych zmniejszy się w relacji do tej sprzedaży. Jeśli proporcjonalnie do wartości przychodów ze sprzedaży nie zwiększy się wartości środków pieniężnych, to przy danej polityce finansowej skraca się ilość dni, na które wystarcza środków pieniężnych i innych aktywów pieniężnych, a w następstwie powstaje niebezpieczeństwo utraty natychmiastowej płynności finansowej. Stopień pokrycia ewentualnego zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto przez środki pieniężne został przedstawiony we wskaźniku nr 6.

6. Stopień pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto przez środki pieniężne:

niedobór kapitału obrotowego netto + cykl środków pieniężnych

Wartość wskaźnika przekraczająca zero informuje o ilości dni, które są zabezpieczone przez środki pieniężne i inne aktywa pieniężne. W przeciwnym razie, wartość tego wskaźnika wynosi zero i oznacza, że całe zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto zostało zaspokojone przez wartość kapitału obrotowego netto. Jeżeli cykl kasowy (konwersji gotówki) zgłasza zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto w wysokości przekraczającej stan tego kapitału, przedstawionego we wskaźniku cyklu kapitału obrotowego netto w dniach, wówczas niezaspokojoną wartość pokrywa się ze wskaźnika cyklu środków pieniężnych. Jeżeli zapotrzebowanie to wciąż jest niezaspokojone, wówczas przedsiębiorstwo zmuszone jest do zaciągnięcia kredytów krótkoterminowych, w celu zaspokojenia zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto i pojawia się pozostały niedobór kapitału obrotowego netto w dniach.

7. Pozostały niedobór kapitału obrotowego netto w dniach:

niedobór kapitału obrotowego netto [minus] stopień pokrycia przez środki pieniężne

Pozostały niedobór kapitału obrotowego netto jest różnicą pomiędzy zgłaszanym niedoborem i dostępnymi środkami pieniężnymi. W konsekwencji oznacza to, że przedsiębiorstwo jest zmuszone zaspokoić zgłaszane zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto z innych źródeł (np. z kredytów krótkoterminowych).

Uwaga

Wszystkie treści zawarte w niniejszej witrynie mają wyłącznie charakter informacyjny. A wszelkie decyzje podjęte na podstawie tych treści podejmowane będą wyłącznie na odpowiedzialność Użytkownika. Przed przystąpieniem do użytkowania zapoznaj się z Regulaminem.

Będę wdzięczny za wszelkie komentarze, a zwłaszcza krytyczne uwagi i sugestie Użytkowników dotyczące treści zawartych w niniejszej witrynie. Mam świadomość pewnego stopnia ich ogólności i niedoskonałości, lecz żywię głęboką nadzieję, że spotkam się ze zrozumieniem i życzliwością Użytkowników, których pozytywna reakcja jest źródłem mojej największej satysfakcji.

Bibliografia

  1. Zob. M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN Warszawa 1997, s. 91. ↩︎
  2. Zob. E. Nowak, Analiza sprawozdań finansowych, PWE, Warszawa 2014, s. 228 – 229. ↩︎
  3. Zob. M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 1997, s. 85-89. ↩︎
  4. Zob. M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 1997, s. 85-89. ↩︎
  5. M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN Warszawa 1997, s. 95. ↩︎